Od tysiącleci żarna, a później kamienie młyńskie, napędzane energią wiatru, wody lub mięśni zwierząt i ludzi, były niezbędnym narzędziem do produkcji żywności. Ich pozyskiwanie i użytkowanie wiązały się z dużymi nakładami środków i wyspecjalizowanych umiejętności. Dlatego każdy kamień młyński miał dużą wartość materialną i był użytkowany aż do zupełnej destrukcji. Nawet zużyte żarna i kamienie młyńskie otaczano specjalną atencją.
Na Nizinach Południowobałtyckich zidentyfikowano kilkadziesiąt starych gotyckich kościołów, w których ściany wmurowano: żarna nieckowate, ręczne żarna rotacyjne i duże (maksymalnie o średnicy ponad 1 m) kamienie młyńskie pochodzące z młynów wietrznych i wodnych. W wielu przypadkach ulokowano je w bardzo eksponowanej pozycji. Jakie zwyczaje, wierzenia kryją się za tymi kamieniami? Co miały symbolizować zużyte, a w niektórych przypadkach nieukończone kamienie młyńskie w murach świątyń?
Już w starożytności i wczesnym średniowieczu rozwinęły się w Europie duże ośrodki wydobycia i produkcji kamieni młyńskich. Najbardziej znane wyroby pochodziły z Niedermendig koło Andernach (tzw. kamienie reńskie), Hyllestad (Norwegia), a także ze Śląska i Saksonii (Jonsdorf, Pirna). Istnieją liczne źródła pisane i ikonograficzne dokumentujące import kamieni młyńskich na obszar Nizin Południowobałtyckich. Skąd pochodziły kamienie młyńskie używane na tym obszarze? Czy zachowane zabytki są zgodne ze źródłami historycznymi? Jakie surowce skalne preferowano i dlaczego? Na te i inne pytania postarają się odpowiedzieć autorzy referatu.
